Op zoek naar bestuivers in het Noorder IJplas gebied.
De Noorder IJpplas is een divers gebied, waar dit jaar een inventarisatie van de natuur plaatsvindt. Er wordt gekeken naar planten, slakken, vogels, (nacht)vlinders enz. Ik ben Bodhi Soederhuizen en neem de bestuivers voor mijn rekening. Hieronder vallen vooral de bijen en zweefvliegen, maar ook wespen hebben een onderschatte rol in bestuiving. Verder noteer ik alles waar mijn oog toevallig op valt.
Laatst heb ik dat samen gedaan met de initiatiefnemer van het project: Peter Verbeek. Eind juli hadden we afgesproken om samen mijn ronde te lopen in het gebied ten oosten van de A10. We kwamen tegelijkertijd aan, en meteen viel mij zijn nieuwsgierigheid op. Hij vertelde over hoe hij al eerder met anderen was meegegaan, en hoe leuk het is dat iedereen iets anders ziet in hetzelfde gebied. Ik gaf hem een net en samen trokken we het gebied in, waar hij een spoedcursus insecten kreeg.
We hebben veel ‘standaard’ bestuivers gezien, zoals hommels en honingbijen, maar er waren ook iets interessantere soorten te zien:
Een bij die veel voorkomt in het gebied, maar door zijn geringe grootte (~6mm) niet opvalt, is de gewone maskerbij, Hylaeus communis. Deze soort is bijna helemaal zwart, en lijkt in het veld op een zwart stipje op een bloem. Toch zijn het prachtige diertjes van dichtbij. Ze hebben hun naam te danken aan de kleur van het gezicht, die duidelijker is bij de mannetjes. Het zijn solitaire dieren, wat betekent dat het vrouwtje in haar eentje haar eigen nest maakt. Dit is in tegenstelling tot sociale soorten, zoals hommels en de honingbij, die met grote aantallen aan één nest werken. Het overgrote merendeel van onze 350 soorten Nederlandse wilde bijen zijn solitair. [afbeelding 1]
Het solitaire leven is echter ook een kwetsbare. Parasieten liggen op loer, zeker als het vrouwtje haar nestje verlaat op zoek naar stuifmeel voor haar larven. In het geval van maskerbijen staan hongerwespen klaar om hun ei in haar nest te leggen. Uit dit ei komt de hongerwesplarve en deze eet het maskerbij-ei/-larve op, en ook het stuifmeel.
Het klinkt allemaal luguber en nadelig voor de maskerbijen, maar dit is hoe de meeste van onze 5000 soorten Nederlandse wespen leven. Zonder parasitisme zouden we een gigantisch deel van onze biodiversiteit verliezen. Daarnaast worden de mannetjes vaak op bloemen gevonden, waar ze ook een bestuivende rol hebben. Ze houden hun gastheerpopulatie in toom, waardoor ze niet oneindig blijven groeien, buitenproportioneel aanwezig zijn en andere soorten verdringen. [afbeelding 2]
Een mooi voorbeeld van buitenproportioneel aanwezig zijn, zijn de 1,5 miljoen honingbijen die worden gehouden bij NoordOogst. Het zal ook niet de enige imkerij in de buurt zijn. Omdat honingbijen meer vee dan natuur zijn, worden ze beschermd door hun eigenaren tegen parasieten, en bijgevoed als het slecht gaat. Als je in het gebied loopt, is circa 50% van de bijen die je ziet een honingbij. Het mooie is dat NoordOogst een grote bloementuin heeft aangelegd met veel verschillende planten. Hoewel veel van deze planten exoten zijn, komen er toch wel een paar inheemse bijen op af. Zoals de grote wolbij, Anthidium manicatum, die blijkbaar precies weet dat hier wollige andoorn groeit. Deze harige plant wordt als het ware ‘geschoren’ door het vrouwtje en zij maakt van de haren haar nest in holle stengels. We zagen een mannetje vliegen, die rond de bloemen vloog en zijn territorium met vrouwtjes verdedigde tegen andere mannetjes en andere bloembezoekende hommels en zweefvliegen. [afbeelding 3]
Als laatste nog een voorbeeld van mimicry: het nadoen van iets gevaarlijks terwijl je dat helemaal niet bent. Dat is wat de stadsreus, Volucella zonaria, doet. Ze is de grootste zweefvlieg van ons land. Ze leeft als larve in de nesten van hoornaars en andere nuttige sociale wespen zoals de limonadewesp, waar ze het afval opeet. Haar verdonkere vleugels, het rood-oranje-gele achterlijf en haar afmeting (~20mm) doen erg denken aan een hoornaar wanneer ze op een bloem zit. Een bijzonder staaltje evolutie dus! Het is echter maar een vlieg, en je kunt hem gewoon voorzichtig met je blote handen pakken. [afbeelding 4]
Overal waar je loopt zijn er organismen die je iets vertellen over het gebied, over evolutie, over andere soorten waar ze mee samenleven. Soms moet je daarvoor even stilstaan, iets kleins goed bekijken, of een steen omdraaien. Wat ik inmiddels weet, is dat de Noorder IJpolder daar een uitstekende plek voor is.
Bodhi Soederhuizen
Didea.nl
*alle foto’s komen zijn afkomstig van mij, afbeelding 2 is een samengevoegde microscoopfoto